Người Việt Nam từ Giao Chỉ trong Boxer Codex (1590) của Philippines

Mối quan hệ giữa Việt Nam và Philippines đã bắt đầu từ nhiều thế kỷ trước. Có bằng chứng cho thấy trước khi người châu Âu đến xâm lược Đông Nam Á, cư dân của hai bên đã có nhiều hoạt động trao đổi buôn bán hàng hoá với nhau. Tàu buôn từ đảo Luzon đã nhiều lần cập cảng Vân Đồn tại Vịnh Bắc Bộ để giao thương. Mối quan hệ buôn bán này chỉ bị gián đoạn khi người Tây Ban Nha đến xâm lấn Philippines và người Pháp tiến hành cai trị Việt Nam từ các thế kỷ 16 và 19.[3]

Chiến binh Người Việt Nam từ Giao Chỉ trong Boxer Codex (1590) của Philippines

Thời Quốc gia Việt Nam và Việt Nam Cộng Hoà

Người Việt Nam từ Quảng Nam trong Boxer Codex (1590) của Philippines

Chính phủ Philippines chưa công nhận ngay Quốc gia Việt Nam khi nhà nước này mới thành lập năm 1947, mà mãi cho đến tháng 7 năm 1955, Tổng thống Philippines Ramon Magsaysay mới ký sắc lệnh công nhận Quốc gia Việt Nam như là một nhà nước độc lập, có chủ quyền. Trong giai đoạn đầu của cuộc chiến tranh tại Việt Nam, nhiều nhân viên y tế Philippines đã được cử sang đây giữa các năm 1954 và 1956 để tham gia cứu trợ người di cư Bắc Việt trong một chiến dịch có tên 'Tình Huynh đệ' do quốc tế bảo trợ.[3][4] Trong bối cảnh cuộc chiến bắt đầu leo thang, chính phủ Manila của tổng thống Diosdado Macapagal bắt đầu gửi viện trợ kỹ thuật, máy móc, thiết bị cho chính quyền Việt Nam Cộng Hòa.Tháng 7 năm 1964, Chính quyền quân sự của Đại tướng Nguyễn Khánh gửi công hàm đề nghị Manila hỗ trợ về mặt quân sự để đối phó mối đe doạ ngày càng tăng của Bắc Việt. Ngày 14 tháng 4 năm 1965, thủ tướng Phan Huy Quát gửi thư cho tổng thống Philippines nhắc lại yêu cầu trên. Trong thư, ông kêu gọi Manila cử sang ít nhất 2.000 binh lính sang tham chiến tại Việt Nam. Đề xuất này đã được Macapagal chuyển lên Quốc hội vào cuối năm đó nhưng thất bại do sự chống đối kịch liệt từ phe đối lập do Ferdinand Marcos, chủ tịch Thượng viện, đứng đầu. Tuy nhiên, khi Marcos lên nhậm chức tổng thống, ông lại thúc đẩy cơ quan lập pháp gửi quân sang Việt Nam trong sự ngạc nhiên của công chúng.[5] Với sự ủng hộ của Quốc hội, ngày 11 tháng 7 năm 1966, ông chính thức ký sắc lệnh cử 1.500 lính công binh.[3] Đổi lại, phía Hoa Kỳ sẽ bảo trợ toàn bộ phí tổn hoạt động của tiểu đoàn Philippines cử sang tham chiến cũng như cung cấp thêm các ngân khoản viện trợ kinh tế và quân sự cho Manila.[6] Trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Manila của khối SEATO, tháng 10 năm 1966, bảy nước thành viên của khối này ra tuyên bố chung cam kết hỗ trợ về nhiều mặt cho Việt Nam Cộng Hoà, trong đó bao gồm chiến lược cải cách kinh tế và quân sự nhằm duy trì an ninh và hoà bình quốc tế.[7]

Khi Việt Nam Cộng Hoà thất thủ, đại sứ quán Philippines ở Sài Gòn chấm dứt hoạt động và đóng cửa trong cuộc di tản của đồng minh ngày 29 tháng 4 năm 1975.

Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam

Trước thời điểm Sài Gòn sụp đổ, chính quyền Manila đã xây dựng nhiều kênh liên lạc với chính quyền Hà Nội của Bắc Việt để tiến tới thiết lập quan hệ ngoại giao với nước này. Được biết, tổng thống Marcos đã uỷ quyền cho phu nhân của mình là Imelda Marcos gặp gỡ với giới chức Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trong khi bà đang công du các nước Trung Đông. Đây không phải là điều gì đáng ngạc nhiên bởi vì trong nhiều năm trước đó, ông đã có ý định cải thiện quan hệ với khối xã hội chủ nghĩa nhằm mở rộng cơ hội hợp tác kinh tế và thương mại.[8]

Ngày 9 tháng 7 năm 1976, phái đoàn Việt Nam do Thứ trưởng Ngoại giao Phan Hiền dẫn đầu đã đến Manila bắt đầu tiến trình thiết lập ngoại giao giữa hai nước. Ngày 12 tháng 7, quan hệ ngoại giao chính thức được xác lập. Philippines trở thành nước thứ tư trong khối ASEAN công nhận Việt Nam sau các nước Malaysia, Indonesia và Singapore. Hà Nội và Manila mở cửa đại sứ quán tại thủ đô của nhau năm 1978.

Nhiều vấn đề gây tranh cãi giữa hai nước trong giai đoạn này chủ yếu liên quan đến tàn dư của cuộc chiến, trong đó có việc hồi hương 14 gia đình Philippines và 10 gia đình Việt Nam vẫn còn ở Thành phố Hồ Chí Minh và việc một số người Việt Nam tự nhận là người Philippines để nhập cảnh trái phép vào nước này và việc đại sứ quán Việt Nam tiếp nhận một số bị can tình nghi liên quan đến thị trường ngầm vào trú ẩn. Bất đồng về cách giải quyết các vấn đề đó khiến quan hệ song phương trong thập niên 80 không ổn định và tiến triển chậm.[3]

Cặp vợ chồng Chăm từ Champa (ở miền Nam Việt Nam hiện đại) ở Philippines, c. 1590 Boxer Codex.

Sau khi Việt Nam bắt đầu công cuộc Đổi mới và cải cách kinh tế, đầu thập niên 90, quan hệ Việt Nam - Philippines bắt đầu tiến triển rõ nét. Hai bên đã ký kết nhiều văn kiện hợp tác quan trọng trong các lĩnh vực kinh tế, thương mại, đầu tư và khoa học-kỹ thuật trong giai đoạn này. Nhiều thành tựu lớn trong số này là việc thành lập Uỷ ban hỗn hợp về hợp tác kinh tế, khoa học và kỹ thuật giữa hai chính phủ (tháng 3 năm 1994), Tuyên bố chung về nguyên tắc 9 điểm giải quyết tranh chấp ở Biển Đông (tháng 11 năm 1995), Hiệp định hợp tác giữa hai Chính phủ về phòng và chống các tội phạm hình sự (tháng 12 năm 1998).

Hai bên tiến hành nhiều chuyến thăm cấp Nhà nước. Trong chuyến thăm chính thức Việt Nam tháng 11/2002 của Tổng thống Arroyo, hai nước đã ký "Khuôn khổ hợp tác song phương trong 25 năm đầu thế kỷ 21 và thời kỳ tiếp theo".

Trong nhiều năm gần đây, quan hệ hợp tác của hai nước phát triển tốt, mở rộng sâu sắc trên nhiều lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội, quốc phòng. Trong đó, hợp tác trên biển và đại dương là một trong những trụ cột quan trọng trong mối quan hệ này.[9]

Trong chuyến thăm cấp Nhà nước của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đến Philippines nhân dịp tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) về Đông Á 2014 tổ chức tại Manila ngày 21 tháng 5 năm 2014, lãnh đạo chính phủ hai bên đã nhất trí cần đẩy mạnh hơn nữa quan hệ song phương, đưa mối quan hệ này lên tầm cao mới. Trong buổi hội đàm, ông Dũng và ông Aquino cũng thống nhất lập Uỷ ban công tác chung để xây dựng lộ trình tiến tới quan hệ Đối tác chiến lược.[10]

Ngày 17 tháng 11 năm 2015, trước thềm Hội nghị thượng đỉnh APEC diễn ra tại Manila, Tổng thống Benigno Aquino III đã tiếp đón Chủ tịch Việt Nam Trương Tấn Sang theo nghi thức cấp nhà nước. Tại đây, lãnh đạo hai nước đã ký kết thoả thuận nâng tầm quan hệ lên đối tác chiến lược.[2]

Mặc dù là nạn nhân của cơn bão Haiyan, người Việt vẫn quyên góp để giúp Philippines trong nỗ lực phục hồi sau thảm họa thiên nhiên, thông qua Hội Chữ thập đỏ Việt Nam.